ازیابی تنش رطوبتی در ارقام گلرنگ (carthamus tinctorius l) بهاره با استفاده از شاخص های تحمل در همدان

خشکی به عنوان یکی از مهم ترین تنش های محیطی باعث افزایش خطرات جدی در میزان راندمان و تولید محصولات زراعی می گردد. به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر رشد و عملکرد دانه و همچنین بررسی تحمل به خشکی ارقام گلرنگ بهاره با استفاده از شاخص های تحمل، این پژوهش در مزرعه و آزمایشگاه در بهارسال 1391 انجام گرفت. درمزرعه، آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. رژیم آبیاری شامل سه سطح بدون تنش( شاهد)، قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گل دهی تا رسیدگی(تنش گل دهی) و قطع آبیاری از مرحله شروع دانه بندی تا رسیدگی(تنش دانه بندی) بود. هم چنین شش رقم گلرنگ شاملpi ، محلی عجب شیر، mec11، فرامان، محلی زرقان6 و سینا در سطوح تنش آبی مورد مقایسه قرارگرفتند. در ارزیابی آزمایشگاهی، ترکیبات فاکتوریول 10 رقم (6 رقم ذکر شده بعلاوه رقم گلدشت، پدیده، محلی اراک و محلی اصفهان) و چهار سطح آبیاری (صفر،3-،6- ، 9- بار) مورد بررسی قرار گرفتند. به طور کلی نتایج این بررسی نشان داد، تنش خشکی موجب کاهش معنی دار صفات مورد بررسی به استثناء تعداد ساقه فرعی، ارتفاع بوته، تعداد دانه در طبق و شاخص برداشتمی گردد. بیش ترین تأثیر تنش خشکی بر روی صفات مورد بررسی، در تنش گل دهی بود.کاهش عملکرد دانه و عملکرد روغن دردو مرحله تنش گل دهی ودانه بندی، ناشی از کاهش در وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و کاهش در میزان تجمع ماده خشک در اثر تنش خشکی بود. تنش کم آبی در مرحله گل دهی و دانه بندی به ترتیب 59/8 و 29/8 درصد عملکرد دانه را در مقایسه با شاهد کاهش داد. رقم سینا از لحاظ عملکرد دانه و عملکرد روغن دارای بیشترین میزان در تنش گل دهی و دانه بندی بود. نتایج تحلیل همبستگی بین شاخص های مقاومت به خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص های sti،mp،gmp،snpi وharmدر شرایط تنش گل دهی و شاخص های mp،gmp، sti و harm در تنش دانه بندی برای شناسایی ارقام با عملکرد بالا مناسب بودند. رقم سینا بطور نسبی به عنوان مقاوم ترین رقم و رقم محلی زرقان 6 و محلی عجب شیر به عنوان ارقام حساس به خشکی در دو شرایط تنش شنا سایی شدند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی ورسم نمودار بای پلات و نمودار سه بعدی شاخص های sti،mp و gmp نتایج بالا را تأیید نمودند. نتایج آزمابشگاهی نیز نشان داد که تیمار های مختلف آبیاری اثرات قابل توجهی بر درصد جوانه زنی، سرعت و بنیه جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه داشته اند و در مجموع دربین رقم ها مورد مطالعه رقم زرقان 6 بیش ترین تحمل به خشکی و هم چنین رقم سینا، بیش ترین حساسیت را در مرحله جوانه زنی نشان دادند. ارتباط مشخصی بین نتایج حاصل از بررسی های مزرعه ای و آزمایشگاهی مشاهده نگردید لذا از نتایج صفات جوانه زنی به عنوان معیار های غیر مستقیم جهت گزینش ارقام متحمل به خشکی در مراحل اولیه رشد نمی توان استفاده نمود.